■ ایران و توران بخش عمومی

توران، این سرزمین افسانه ای در کجا واقع شده است؟



توران یا تورین، به سرزمینی گفته می شود که فریدون به بزرگترین پسر خود تور(تورج) داد. آن سرزمین را ناحیه ی ترک و خزر و چین و ماچین را شامل می شد.

دگر تور را داد توران زمین و را که سالار ترکان و چین

مارکوآرت، دانشمند آلمانی در این باره می نویسد: خاک توران به مملکت خوارزم که در اوستا و کتب پهلوی آریاویج نامیده شده متصل بوده و از مشرق جیحون به دریاچه ی آرال امتداد داشته است.

تورانیان آریایی نژاد بوده اند وتنها از لحاظ تمدن در سطح پایین تری از ایرانیان قرار داشتند. چرا که ایرانیان به شهرنشینی و کشاورزی و زراعت روی آورده بودند درحالی که تورانیان بیابان نورد و چادرنشین باقی مانده بودند و هر از چندگاهی به ایرانیان هجوم می آورده اند. رشد تمدن در ایران چنان شد که کم کم تورانیان را بیگانه دانستند و آنها را بر خود ننگ به حساب می آوردند و بر همین اساس همواره جنگ و ستیز بین این دو برقرار بود.

اسامی گروههایی از نام آوران تورانی در اوستا و هم چنین در کتاب حکیم توس آورده شده است. در برخی از نواحی این سرزمین افرادی به آیین زرتشت گرویدند به گونه ای که در گاتها، از تورانی نام برده شده است.

سرزمین توران را از جنوب به تخارستان موصل می دانند. تخارستان یا طخارستان ناحیه ی تاریخی بر مسیر علیای آمودریا که از مردم قدیم آن، تخارها، نام گرفته شده است. تخارها را برخی از مردم سکاها دانسته اند در تور(جایی است در ترکستان شرقی جین که در خرابه های آن بسیاری از نوشته ها به زبان پهلوی راجع به دین مانی پیدا شده است.) به دست آمده است. نام تخارستان در شاهنامه و فرهنگ قدیم ایران آمده که در شمال بلخ و غرب آمودریا و بدخشان قرار داشته است. بعد از مرگ یزدگرد سوم ساسانی(438م)،تخارستان را گرفتند.بعدها تخارستان جزء مملکت غوریان گردید. ظاهرا از قرن هفتم میلادی استعمال کلمه ی تخارستان به عنوان نام ناحیه متروک شده است.

سرزمین توران از شمال به بلاد خوارزم و از جانب مغرب به دریای جرجان و خراسان و از مشرق به سرزمین ترکستان و مغولستان محدود بوده است. این سرزمین بعد از استیلای اعراب به ماوراء النهر موسوم شد.

بن‌مایه: دانش نامه‌ی مزدیسنا- دکتر جهانگیر اوشیدری



سرزمین توران در شاهنامه

از مکان‌های دسته‌ی دوم [مکان‌هایی که حدود تقریبی و نه موقعیت دقیقشان را می شناسیم] می‌توان از توران مشهور یاد کرد که حدود آن مبهم است و آنچه درباره‌اش گفته شده بیشتر بر اساس فرضیات جغرافی‌‌دانان، شرق‌شناسان و غیره است. توران شاهنامه صفحات شمال شرق ایران یعنی مناطق بالای خراسان و شمال غرب آذربایجان را در برمی‌گرفته و به مملکت ترکان و چینیان اطلاق می‌شده که رود جیحون آنرا از ایران جدا می کرده است.

بدین قرار توران در آن سوی آمودریا (جیحون) یعنی در منطقه ورزرود (ماوراء النهر) واقع و به خوارزم متصل بوده و از سمت شرق تا دریاچه‌ی آرال امتداد داشته است.

بن‌مایه: درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی /استاد سعید حمیدیان/ برگ 31